Czemu "Afryka dzika" tak dziwnie wygląda w kolekcji Barksa?

Jeżeli posiadacie już egzemplarz Tajemnicy starego zamczyska, nowego tomu kolekcji Barksa, którego premiera została zaplanowana na jutro, to możecie zadać pytanie - co się stało, że cała Afryka dzika oraz część Kaczorów i indorów wyglądają inaczej niż reszta tomu? Postaram się odpowiedź na to pytanie.

W ciągu swojej kariery Barks stworzył kilka tysięcy stron komiksów, głównie do wydawanych przez Dell magazynów Walt Disney's Comics and Stories i Uncle Scrooge, ale też do cyklu One Shots składającego się z pojedynczych wydań nie tylko o bohaterach Disneya. Komiksy z tych publikacji szybko trafiały na strony dziesiątek europejskich pism, a często także były wielokrotnie przedrukowywane czy to w USA, czy w Wielkiej Brytanii, czy w Ameryce, więc większość z nich zachowała się do dziś w bardzo dobrej jakości. Problem jest jedynie z pojedynczymi historiami lub stronami, które prawdopodobnie zaginęły w bałaganie panującym w wydawnictwie.

W przypadku historii Afryka dzika sytuacja wygląda ciut inaczej. Komiks z 1948 roku został stworzony na potrzeby darmowej publikacji Boys' and Girls' March of Comics Giveaways. Komiksy z tej serii były wydawane w mniejszym formacie niż standardowe komiksy i były sprzedawane sklepom, np. z butami czy ubraniami, które rozdawały je dzieciom za darmo. W ramach cyklu pojawiły się cztery komiksy Barksa, z których trzy są znane doskonale polskim czytelnikom: Maharadża Donald, Kłębek nerwów i Znaczy kapitanie. W przypadku dwóch pierwszych komiksów - zachowały się ich oryginalne materiały, dzięki czemu od lat były wydawane na całym świecie. Znaczy kapitanie i Afryka dzika już takiego szczęścia nie miały. 

Oba komiksy doczekały się wczesnych reprintów na brazylijskim, francuskim i włoskim rynku. Każdy z tych krajów wówczas silnie edytował historie, zmieniając układ plansz, wygląd dymków, a czasem wycinając poszczególne fragmenty. Materiały stały się praktycznie bezużyteczne dla kolejnych reprintów, a w związku z nietypowym miejscem oryginalnej publikacji, wydawnictwo Dell nie przechowało oryginałów historii. Być może wiedział o tym sam Barks, który w 1957 stworzył remake Afryki dzikiej - Zakazaną dolinę.

Na horyzoncie pojawił się jednak Daan Jippes, który w latach 70. tworzył historie stylistyczne bardzo podobne do komiksów Barksa. To on w 1975 roku dość wiernie przerysował Znaczy kapitanie, a w 1982 roku wraz z Dickiem Vlottesem stworzył nową wersję Afryki dzikiej. Nową, ponieważ usunięto z niej jeden kadr oraz zmieniono wygląd części bohaterów. Później przerysowana wersja komiksu pojawiła się w wielu krajach, w tym w USA, a na 60. urodziny Donalda zaginiony komiks Barksa został przedrukowany w Skandynawii i Niemczech.

Dlaczego podczas przerysowywania komiks został ocenzurowany? Wynika to między innymi z tego, że w końcowej części historii ważną rolę odgrywa plemię ludożerców. Podobnie jak w wielu ówczesnych opowieściach obrazkowych, jest ono narysowane w niezwykle stereotypowy sposób, zupełnie nieprzystający do obecnych standardów. W holenderskiej wersji zmieniono wygląd bohaterów na znacznie bardziej realistyczny, a przy tym usunięto kadr, w którym członkowie plemienia wprost mówią o tym, że zjedzą kaczki. Lekko zostały przekształcone pozostałe dialogi, teraz plemię nie zamierza zjeść bohaterów, lecz jedynie ich złapać. Taka wersja zupełnie zmienia sens historii, ale jest bardziej odpowiednia dla współczesnych czytelników, szczególnie w przypadku publikacji w magazynie

Wraz z pojawieniem się ekskluzywnych wydań zaczęto się zastanawiać - czy na potrzeby tomów skierowanych do wyrobionego czytelnika, nie należałoby przywrócić oryginalnej wersji zgodnej z prawdą historyczną? Problemem jednak była jakość oryginalnego wydania, które, jak to bywa z darmowymi komiksami, było wydrukowane dość słabo. Egmont na potrzeby Carl Barks samlede verk z 2006 roku postanowił zeskanować komiks i opublikować go w całkowicie niezmienionej wersji. Na bazie tej edycji stworzono wydawany w Polsce cykl Kaczogród. Carl Barks. Historia mocno wyróżnia się na tle pozostałych, na nowo pokolorowanych opowieści, ale może to i dobrze, ponieważ jej los był zupełnie inny niż pozostałych historyjek. Fantagraphics kilka lat później wykonało inną sztuczkę, w tomie z 2013 roku wykorzystano włoskie wydanie, najbardziej zbliżone do oryginału, a wszelkie braki załatano wersją Jippesa.

Sytuacja z Kaczorami i indorami jest bardziej skomplikowana, ponieważ ten ten-pager Barksa z 1947 roku od dekad był wydawany na całym świecie. Trudno stwierdzić w którym momencie trzy strony, dokładnie 3., 4. i 6. plansza, zaginęły i zostały dość wiernie przerysowane. Jednak po dokładnym przyjrzeniu się każdej z nich, widać, że nie zostały stworzone przez Barksa - bohaterowie wyglądają ciut dziwnie i występują różnice, czy to w wyglądzie krzewów w tle, czy w oczach bohaterów. W wydaniu Fantagraphics wykorzystano przerysowaną wersję, natomiast Egmont, podobnie jak w przypadku Afryki dzikiej, zeskanował oryginalne wydanie. Jeżeli jednak Afryka dzika wygląda naprawdę dobrze, to Kaczory i indory nie raz prezentują się gorzej niż skany, które krążą w internecie od prawie dwóch dekad. 

Podobny los spotkał także parę innych komiksów, lecz o nich więcej napiszę w momencie ich publikacji w Kaczogrodzie Carla Barksa. Chętnie też poznam waszą opinię o całej sytuacji. Wolelibyście, żeby w ramach kolekcji Barksa "zaginione" komiksy były wydawane w wersji ładniejszej, ale nie do końca oryginalnej, czy może ważniejsza jest dla was oryginalność materiałów? 

Źródło ilustracji: Disney Publishing Worldwide